De opaal is en zal eigenlijk altijd één van de meest geliefde en ook unieke edelstenen zijn, welke waarlijk gewaardeerd worden om zijn prachtige en vooral ook unieke en diepe kleuren. We weten dat er verwarring bestaat omtrent de aard van de opaal, de reden hiervoor? We horen in de wereld van de opalen vooral de vraag reizen is opaal een soort glas?
Het antwoord op de vraag lijkt misschien ontzettend makkelijk maar is misschien toch gecompliceerder dan dat je eigenlijk zou verwachten. We gaan samen met jou eens dieper in op de eigenschappen van de opaal, we gaan het daarnaast ook hebben over opaalglas. Dit om het volledige plaatsje te kunnen schetsen.
Wat is opaal?
We weten dat opaal een natuurlijke edelsteen is, die in de basisprincipes ontzettend anders is dan veel andere edelstenen zoals bijvoorbeeld: diamant, robijn of saffier. In tegenstelling tot deze stenen, die kristallijne structuren hebben, is opaal amorfe silica (SiO₂·nH₂O). Dit betekent dat het geen vaste, geordende kristalstructuur heeft. In plaats daarvan bestaat opaal uit microscopische bolletjes silica die in een netwerk zijn gerangschikt, wat het zijn unieke eigenschappen geeft.
De silica bolletjes zijn in de regel zo klein van vorm dat ze kunnen spelen met het licht dat de steen in komt. Dit zorgt voor die welbekende “play of colours”. Het is een fenomeen dat ook wel bekend staat als opalescentie, het zorgt er in de basisprincipe voor dat de opaal verschillende kleuren kan weerkaatsen, dit is volledig afhankelijk van de invalshoek en vanuit welke hoek dat jij kijkt.
We weten dat opaal daarnaast ook nog eens aanzienlijk veel water bevat, dit zou zelfs kunnen variëren van 3% tot 21%. Dit maakt de opaal zo berucht en ook zo kwetsbaar omtrent uitdroging en barsten dan bij vele andere stenen.
Wat is glas?
We weten als geen ander wat glas eigenlijk is. Het is zo verwoven in ons dagelijks leven dat we er eigenlijk niet omheen kunnen. Maar wist je dat glas ontzettend interessante eigenschappen heeft die het onderscheidt van kristallijne stoffen zoals bijvoorbeeld mineralen? Glas is, net als een opaal, een amorf materiaal, het betekent dat het geen geordende interne structuur heeft. Glas ontstaat door siliciumdioxide (SiO₂, oftewel zand) te verhitten tot het smelt, vaak samen met andere stoffen zoals soda (natriumcarbonaat) en kalk (calciumcarbonaat), waarna het snel wordt afgekoeld zodat de atomen geen tijd hebben om een kristalstructuur te vormen. We weten nu dus dat glas en opaal amorf zijn en grotendeels uit siliciumdioxide bestaan. Dit maakt het niet vreemd dat deze twee materialen met elkaar vergeleken worden. Er zijn wel duidelijke verschillen wanneer we hier dieper op in gaan.
Welke eigenschappen hebben opaal en glas?
Willen we echt duidelijk antwoord kunnen geven op de vraag of opaal een soort glas is, moeten we eerst de eigenschappen van beide materialen naast elkaar leggen:
Structuur en samenstelling
We weten bijvoorbeeld al dat glas een man made product is en opaal langzaamaan door een proces van miljoenen jaren ontstaat op een natuurlijke wijze. Glas creëren we door zand en ook andere toevoegingen te verhitten op maar liefst 1700°C, waardoor de vaste kristalstructuur van zand afbreekt en een amorfe vloeistof ontstaat die bij afkoeling verandert in glas. We weten ook dat glas vaak wordt gezien als een onafgewerkte vaste stof, het heeft dus geen georganiseerde structuur zoals een kristal.
Opaal is te alle tijden een natuurlijk gevormd mineraal, we gaven dit net natuurlijk al aan. Een opaal bestaat als het ware uit een hele hoop microscopische bolletjes van amorfe silica. Deze zijn allemaal op een specifieke manier gerangschikt. Deze bolletjes zijn in de regel tussen de 150 en 300 nanometer groot en zijn geheel verantwoordelijk voor de optische effecten in opaal. Deze veroorzaken dus het welbekende “Play of Colours”. Deze bolletjes zijn gek genoeg volledig gestructureerd, dit is dus niet het geval bij glas. Grappig om er over na te denken dat opaal op een natuurlijke wijze een gestructureerd rooster kan krijgen en glas, iets wat man made is, absoluut niet.
Kleurenspel en optische eigenschappen
Een echt herkenbaar kenmerk van de opaal, iets waardoor deze zo gewild en geprezen wordt, is het levendige kleurenspel. Dit ontstaat dus door de microscopische silica bolletjes in de steen. Raakt het licht de bolletjes, dan wordt het als het ware gebroken en gereflecteerd in vele verschillende kleuren. Dit geeft de opaal die schoonheid.
Glas is in vergelijking in de regel altijd transparant of doorschijnend, dit is een materiaal dat geen kleur geeft bij de aanraking van kleur. Dit betekent niet dat glas geen kleur kan hebben, je kunt het zeker toevoegen doormiddel van kleurstoffen toe te voegen tijdens het smeltproces. Dit zal echter nooit het effect geven dat je bij opaal wel zult krijgen.
Watergehalte en stabiliteit
Een opaal zal daarnaast ook nog eens altijd een variabel watergehalte bezitten, dit zal wel tussen de 3% en de 21% liggen. Het water is een cruciaal onderdeel van de opaalstructuur, het is namelijk ontzettend nadelig voor de opaal om zonder water te komen zitten, dit komt omdat de opaal dan kan barsten. In het ergste geval zal de opaal zelfs zijn kleurenspel verliezen. Dit maakt de opaal bij voorbaat al een stuk gevoeliger dan glas. Glas bevat namelijk geen water en is daarnaast ook nog eens een heel stuk stabieler.
Glas is weer een stuk robuuster en dus ook minder gevoelig voor enige omgevingsinvloeden zoals bijvoorbeeld uitdroging. Toch kan glas ook breken bij sterke schokken of extreme temperatuurswisselingen. Wil je het toch vergelijken met opaal? Dan kunnen we zeggen dat glas een heel stuk duurzamer is.
Gebruik en toepassingen
Glas is ook nog eens een heel stuk veelzijdiger voor wat betreft de toepassing en het materiaal. Denk maar eens na waar we het allemaal voor gebruiken, van ramen tot aan drinkglazen tot zelfs aan kunstwerken. Glas is echt een perfect materiaal voor in de praktijk en ook voor esthetische doeleinden. Dit komt omdat het makkelijk te vormen is en ook in de regel transparant is.
Opalen daar in tegen vind je weer sneller terug in sieraden en ook decoratie. Dit komt puur door de schoonheid en ook de kleuren van de opalen. Een opaal zou bijvoorbeeld weer veel te zacht zijn voor een dagelijks gebruik, zoals bijvoorbeeld een raam of een drinkglas. In plaats daarvan worden deze edelstenen al eeuwenlang gewaardeerd in verschillende culturen als wat het is, een edelsteen.
Waarom wordt opaal vergeleken met glas?
De reden dat we opaal vergelijken met glas, komt door de amorfe structuur die ze delen. Dit zijn ze beiden dan ook en ze bevatten ook nog eens beide silica als hun primaire bestanddeel. Dit wil absoluut niet zeggen dat het ook hetzelfde materiaal is of op de zelfde manier is ontstaan of gecreëerd, absoluut niet. Glas is echt puur “man made” en kan alleen gemaakt worden door te smelten en af te koelen. De andere en in dit geval de opaal is ontstaan door een geheel natuurlijk proces. In dit proces heeft de silica gel een lange tijd van afzetting in de aardkorst gehad. De reden waarom opaal vaak vergeleken wordt met glas heeft te maken met hun gedeelde amorfe structuur. Zowel opaal als glas zijn amorf en bevatten silica als hun primaire bestanddeel. Dit betekent echter niet dat opaal en glas hetzelfde zijn of op dezelfde manier ontstaan. Glas is een door mensen gemaakt materiaal dat wordt gevormd door smelten en afkoelen, terwijl opaal een natuurlijk gevormde edelsteen is die ontstaat door een lang proces van afzetting van silica-gel in de aardkorst.
Een andere reden waarom de twee zo enorm met elkaar verward worden komt door een materiaal genaamd opaalglas. Dit is een type glas dat je verkrijgt door chemicaliën toe te voegen aan gesmolten glas. Dit geeft het glas een melkachtige en ook opaliserende verschijning. Het lijkt dus in principe voor wat betreft uiterlijk op opaal, toch is het niet meer dan decoratief glas. Dit glas wordt ontzettend vaak gebruikt in verlichtingsarmaturen, decoratieve objecten en ook glas-in-loodramen. De naam kan zeker weten tot verwarring leiden. Toch is het belangrijk om te onthouden dat opaalglas geen echte opaal is en daarbij dus ook geen vergelijkbare optische eigenschappen bezit.
De historie achter opaal en glas
We hebben een rijke geschiedenis voor wat betreft glas en opaal. Ze worden ook beide gewaardeerd om hun schoonheden. Zo zou glas al dateren aan het oude Egypte en Mesopotamië, hier zouden ze gebruikt worden voor decoratieve en vooral ook praktische doeleinden. Opaal was daar in tegen al te vinden in de tijd van de oude Romeinen. Hier werd dit al gewaardeerd vanwege zijn waarde en stond het symbool voor zuiverheid en hoop. Dit is dan ook de reden dat de Romeinen de opalen opalus noemde, dit betekende voor hun kostbare steen. Door de eeuwen heen bleven opalen een waardevolle edelsteen in verschillende culturen.
Conclusie
Wij van Megalodontand.nl snappen als geen ander hoe opaal en glas gelijkenissen kunnen vertonen. Dit komt zoals we al aangegeven hebben door hun amorfe structuur en ook het feit dat ze beide voor een heel groot deel uit siliciumdioxide bestaan. Toch zijn het twee verschillende materialen. Glas is man made terwijl opaal puur natuur is. Glas werd daarnaast ook gebruikt voor decoratieve en functionele doeleinden, terwijl opaal als natuurlijke edelsteen bekend stond vanwege zijn prachtige kleuren.